कमल मंदिर (Lotus Temple) हे नवी दिल्लीतील एक अद्वितीय वास्तुशिल्प नमुना आहे. १९८६ मध्ये पूर्ण झालेले हे मंदिर बहाई धर्माचे प्रमुख प्रार्थनास्थळ असून, त्याच्या कमलाच्या आकाराच्या रचनेमुळे ते जागतिक स्तरावर प्रसिद्ध आहे.
भूतकाळ: हे मंदिर इराणी वास्तुशिल्पकार फरीबोर्ज सहबा यांनी डिझाइन केले. २७ पांढऱ्या संगमरवरी पाकळ्यांच्या आकारात बांधलेले हे मंदिर एकता, शांतता आणि सामंजस्याचे प्रतीक आहे. बहाई धर्मानुसार येथे सर्व धर्मांच्या लोकांना प्रवेश आहे.
वर्तमान: आज कमल मंदिर हे भारतातील सर्वात जास्त भेट दिले जाणारे स्थळ आहे. दरवर्षी लाखो पर्यटक येथे येतात. प्रार्थना कक्षात शांत वातावरण असते आणि कोणतेही मूर्तीपूजन किंवा धार्मिक विधी होत नाहीत. हे स्थळ आंतरराष्ट्रीय पातळीवर "वास्तुकलेचे चमत्कार" म्हणून ओळखले जाते.
संरक्षणाचे महत्त्व आणि उपाय: कमल मंदिराचे सौंदर्य व धार्मिक महत्त्व टिकवण्यासाठी खालील उपाय आवश्यक आहेत:
- संगमरवरी देखभाल: नियमित स्वच्छता व दुरुस्ती.
- पर्यटक व्यवस्थापन: प्रवेशाचे नियंत्रण, परिसर स्वच्छता आणि शांततेचे पालन.
- पर्यावरणीय उपाय: हिरवळ जतन, पाणी पुनर्वापर आणि सौरऊर्जेचा वापर.
- जनजागृती: पर्यटकांना शांती, सहिष्णुता आणि एकतेचा संदेश देणे.
- डिजिटल उपक्रम: व्हर्च्युअल टूर आणि 3D मॉडेलिंगद्वारे जागतिक पातळीवर माहिती पोहोचवणे.
या उपायांमुळे कमल मंदिर फक्त एक वास्तू नसून, शांती व एकतेचे प्रतीक म्हणून पुढील पिढ्यांसाठी टिकून राहील.